Pomoc Spoleczna Wszelkie zmiany wywołujące pogorszenie jakości życia traktowane są jako sytuacje kryzysowe. Podeszły wiek nie jest wolny od dramatycznych wydarzeń i licznych problemów dnia codziennego, a określenia „spokojna starość” czy „złota jesień życia” mają zwykle niewiele wspólnego z rzeczywistością. Utrata bliskiej osoby, pogorszenie stanu zdrowia czy kłopoty finansowe to jedne z wielu trudności, z którymi borykają się seniorzy. Poniżej przedstawiono sytuacje kryzysowe charakterystyczne dla późnego wieku.
- ŚMIERĆ WSPÓŁMAŁŻONKA
Utrata współmałżonka jest bardzo bolesnym doświadczeniem w życiu osoby starszej. Wraz z odejściem najbliższego członka rodziny senior traci zwykle poczucie bezpieczeństwa, często wycofuje się z życia towarzyskiego, rozluźniają się jego więzi z pozostałymi krewnymi. Czuje się przeciążony obowiązkami domowymi, które zwykle dzielone były pomiędzy małżonkami. Niektórzy seniorzy mówią wręcz o utracie celu w życiu, mogą pojawiać się stany depresyjne.
- ŚMIERĆ DOROSŁEGO DZIECKA
Osoby w podeszłym wieku traktują swoje dorosłe dzieci jako oparcie i pomoc, jako gwarancję bezpieczeństwa w ostatnich latach życia. Nierzadko angażują się w życie dorosłego syna czy córki, podpowiadają w sprawach związanych z wnukami, wspierają finansowo. Śmierć dorosłego dziecka burzy „naturalny porządek”, wywołuje silny lęk przed przyszłością i głębokie poczucie osamotnienia.
- CHOROBA I NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ
Starzejący się organizm staje się podatny na różne choroby, takie jak cukrzyca, miażdżyca, nowotwór, osteoporoza, zwyrodnienie stawów i kości czy demencja. U starszych osób pogarszają się w znaczący sposób wzrok i słuch, często dochodzi do utraty uzębienia. Codzienne dolegliwości związane z wiekiem podeszłym mogą wywoływać rozdrażnienie czy zmęczenie. Reakcją na chorobę nowotworową są takie uczucia jak szok, rozpacz, utrata sensu życia. Równie dramatyczną sytuacją jest diagnoza choroby Alzheimera czy innej choroby neurodegeneracyjnej o podobnym przebiegu.
- KONFLIKTY RODZINNE
Zdarza się, że dorosłe dzieci odrzucają starzejącego się rodzica, z różnych powodów nie chcą się z nim kontaktować. Seniorzy mogą być odbierani negatywnie przez swoich zięciów i synowe, mogą także pojawiać się starcia pomiędzy dziadkami i rodzicami w kwestiach dotyczących opieki nad dorastającymi dziećmi. Osoby starsze ze względu na obniżającą się z każdym rokiem sprawność stają się coraz bardziej zależne od pomocy innych, z tego powodu konflikty rodzinne wywołują u nich silny lęk o własną przyszłość.
- UBÓSTWO
Wiele osób doświadcza w podeszłym wieku ubóstwa. Niska emerytura czy renta nie wystarczają na pokrycie bieżących wydatków i niezbędnych leków, natomiast możliwości zarobkowania osób powyżej 70-roku życia są już bardzo ograniczone. Osoby starsze często odczuwają wstyd z powodu swojej złej sytuacji materialnej, boją się pogorszenia stanu swoich finansów, z niepokojem myślą o kolejnych wydatkach. Czują się bezradne, izolują się od życia społecznego i towarzyskiego.
- UZALEŻNIENIA
Seniorzy często uzależniają się od leków przeciwbólowych, uspokajających i nasennych, wielu z nich zmaga się także z uzależnieniem od alkoholu. Uzależnienia w podeszłym wieku są bardziej „zamaskowane”, a przez to trudniejsze do zdiagnozowania. Emeryci piją alkohol „dla zdrowia”, aby odprężyć się, złagodzić stres związany z chorobą własną czy współmałżonka. Nierzadko symulują choroby przed lekarzem, aby otrzymać kolejną receptę na środki o działaniu psychotropowym.
- OSAMOTNIENIE
Samotność dotyka wielu seniorów. Patrzą oni na śmierć kolejnych osób ze swojego najbliższego otoczenia: własnych rodziców, potem współmałżonka, rodzeństwa, kuzynów, przyjaciół i znajomych. Więź z dorosłymi dziećmi rozluźnia się, spotkania rodzinne odbywają się coraz rzadziej. Samotność jest dla większości z nich doświadczeniem bardzo trudnym i bolesnym: pojawia się tęsknota za codzienną rozmową z drugiem człowiekiem, a brak stałej pomocy w obowiązkach domowych wywołuje zmęczenie i zniechęcenie.
- LĘK PRZED ŚMIERCIĄ
Każdy człowiek boi się śmierci: zastanawiamy się, w jakich okolicznościach umrzemy, wyobrażamy sobie własny pogrzeb, zastanawiamy się nad życiem pozagrobowym. Lęk przed śmiercią u osób starszych jest szczególnie silny ze względu na „bliskość” tego wydarzenia. Seniorzy z poważnymi chorobami boją się śmierci i jednocześnie pragną jej nadejścia, traktując ją jako wyzwolenie od bólu i cierpienia. Lęk przed umieraniem często skutkuje pogłębieniem wiary osoby starszej. Wielu seniorów cierpi na bezsenność wywołaną strachem przed śmiercią w trakcie snu.
Powyższa lista nie wyczerpuje tematu sytuacji kryzysowych w podeszłym wieku. Warto zawsze pamiętać o tym, że osoby starsze wymagają pomocy i wsparcia tak ze strony członków własnej rodziny jak i ze strony instytucji państwowych. Wiedza na temat problemów związanych z wiekiem podeszłym jest dziś niezbędna w pracy lekarza, psychologa, pracownika socjalnego, urzędnika, pielęgniarki i opiekunki. Im większa jest świadomość społeczna na temat problemów osób starszych, tym łatwiej jest seniorom radzić sobie z otaczającą ich rzeczywistością.
